Γλυκαντικές ύλες: Ωφέλιμες ή επικίνδυνες για την υγεία μου;

Γλυκαντικές ύλες είναι οι οργανικές ενώσεις χαρακτηριστικής γλυκιάς γεύσης, οι οποίες διακρίνονται σε ‘φυσικές,’ όταν απαντούν σε φυτικούς και ζωικούς ιστούς, και σε ‘συνθετικές ή τεχνητές’ όταν αποτελούν προϊόντα συνθετικής παρασκευής, τα οποία δεν ανευρίσκονται στη φύση.

Την τελευταία  δεκαετία, έρευνες έχουν δείξει αυξημένους δείκτες παχυσαρκίας, διαβητικών ασθενών καθώς και καρδιαγγειακών προβλημάτων, λόγω κατάχρησης της ζάχαρης. Ωστόσο,  οι βιομηχανίες τροφίμων κάνουν αλματώδη βήματα  στην παρασκευή τροφίμων με φυσικά ή τεχνητά γλυκαντικά για την αντικατάσταση της ζάχαρης με υγιή, ασφαλή και γευστικό τρόπο.

Ποια η διαφορά των δύο αυτών υποκατάστατων ;

Υπάρχουν ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά;

Είναι ωφέλιμα ή επικίνδυνα για την υγεία μου;

( Γλυκαντικές ύλες, ωφέλιμες ή επικίνδυνες για την υγεία μου)

Ποια είναι τα φυσικά γλυκαντικά και ποια τα οφέλη και οι κίνδυνοι για την υγεία μου;

Οι κυριότερες φυσικές γλυκαντικές ύλες είναι η φρουκτόζη, η σουκρόζη και η σορβιτόλη.

Φρουκτόζη

Η φρουκτόζη είναι ένας μονοσακχαρίτης που την συναντάμε σε φυσικές πηγές, σε μικρή αναλογία, σε σχεδόν όλα τα ώριμα φρούτα , καθώς και στο μέλι. Έχει τεκμηριωθεί ότι περίπου το 30% της φρουκτόζης προέρχεται από φυσικές πηγές, και το 70% περίπου βρίσκεται σαν πρόσθετο σε κάποιο τρόφιμο ή ποτό.

Έχει διαπιστωθεί ότι η φρουκτόζη που προέρχεται κυρίως από  φυσικές πηγές έχει ευεργετικά αποτελέσματα στην ανθρώπινη υγεία. Η φρουκτόζη απορροφάται σχεδόν σε μεγάλο βαθμό στο συκώτι,  η απορρόφηση της οποίας δεν ελέγχεται από την ινσουλίνη, και συνεπώς, μπορεί να γίνει πιο ανεκτή από τους ανθρώπους με διαβήτη.

Ωστόσο,  μετά  από  έρευνα που έγινε σε δυο ομάδες υπέρβαρων και παχύσαρκων ανθρώπων, οι οποίοι κατανάλωσαν για 10 εβδομάδες γλυκά γλυκόζης και φρουκτόζης,  παρουσίασαν μεν ίδια αύξηση βάρους, αλλά το σπλαχνικό λίπος αυξήθηκε μόνο στα άτομα που κατανάλωναν φρουκτόζη. Επίσης, άλλες μελέτες έδειξαν ότι η κατανάλωση μεγάλων ποσοστών φρουκτόζης  σε ποσοστό 20% της ημερήσιας ενεργειακής πρόσληψης  αυξάνει την LDL χοληστερόλη σε διαβητικούς  και την χοληστερίνη, τα τριγλυκερίδια και την LDL χοληστερόλη σε μη διαβητικούς.

Σουκρόζη ή κοινώς ζάχαρη

Η σουκρόζη, ένας φυσικός δισακχαρίτης αποτελούμενη από ένα μόριο γλυκόζης και ένα μόριο φρουκτόζης. Η σουκρόζη είναι διαδεδομένο, ότι πρέπει να αποφεύγεται γιατί είναι ένας  παράγοντας που συνδέεται με τον διαβήτη, λόγω της γρήγορης απορρόφησης από τον οργανισμό. Ωστόσο, κλινικές μελέτες έχουν αποδείξει ότι η διαιτητική γλυκόζη δεν αυξάνει την γλυκαιμία περισσότερο από όσο θα την αύξανε μια ισοθερμιδική ποσότητα αμύλου(FranzMJ,2002), επομένως η άμεση ή η έμμεση (μέσω τροφών)  κατανάλωση σουκρόζης από άτομα με διαβήτη δεν είναι απαραίτητο να απαγορευτεί, αλλά να περιορισθεί και να καταναλώνεται με μέτρο.

‘Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ),  η κατανάλωση σακχάρων πρέπει να περιορίζεται σε <10% της συνολικής ενεργειακής πρόσληψης, καθώς υπάρχουν αδιάψευστα στοιχεία ότι μειώνεται με αυτό τον τρόπο η πιθανότητα παχυσαρκίας και υπερβολικού βάρους.  Η σύσταση αυτή δεν αφορά τα σάκχαρα των φρούτων και λαχανικών και αυτών που βρίσκονται φυσικά στα γαλακτοκομικά προϊόντα. ’

Σορβιτόλη

Η σορβιτόλη ανήκει στην κατηγορία των γλυκαντικών αλκοολών( μαννιτόλη, ερυθριτόλη, ξυλιτόλη, κα). Βρίσκεται φυσικά σε κάποια τρόφιμα όπως τα μήλα, τα ροδάκινα, τα δαμάσκηνα, τα σύκα και τα βερίκοκα. Εμπορικά κατασκευάζεται από σιρόπι καλαμποκιού και χρησιμοποιείται σαν πρόσθετο σε τρόφιμα, ποτά και φάρμακα για να διατηρεί την υγρασία, να προσθέτει γλυκύτητα και υφή στα προϊόντα.

Αρχικά, την σορβιτόλη (όπως και τις υπόλοιπες γλυκαντικές αλκοόλες), την προσθέτουν στα τρόφιμα και τα ποτά αντί της σουκρόζης, διότι περιέχει τα δύο τρίτα των θερμίδων-αφού δεν απορροφώνται πλήρως από το λεπτό έντερο με αποτέλεσμα να απορροφώνται λιγότερες θερμίδες-  και το 60% της γλυκύτητας σε σχέση με την επιτραπέζια ζάχαρη.

Ακόμα, το γλυκαντικό αυτό προστίθεται σε τρόφιμα που προορίζονται και καταναλώνονται από  διαβητικούς, επειδή έχει πολλή μικρή επίδραση στα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα σε σχέση με την επιτραπέζια ζάχαρη.

Ωστόσο, έχουν αναφερθεί σαν ανεπιθύμητες ενέργειες  από κατανάλωση σορβιτόλης,  η διάρροια η οποία  συνοδεύεται από κράμπες στη κοιλιακή χώρα και η ναυτία.

‘Οι γλυκαντικές αλκοόλες έχουν αναγνωριστεί από τον ‘U.S. Food and Drug Administration (FDA)’, ο οποίος τις χαρακτηρίζει ασφαλή πρόσθετα τροφίμων.’

Ποια είναι τα τεχνητά γλυκαντικά  και ποια τα οφέλη και οι κίνδυνοι για την υγεία μου;

Οι σημαντικότερες τεχνητές γλυκαντικές ύλες είναι η σακχαρίνη, η ασπαρτάμη, η σουκραλόζη, η ακεσουλφάμη και το κυκλαμινικό οξύ. Είναι χημικές ουσίες που προστίθενται σε τρόφιμα και ποτά προσδίδοντας τους γλυκιά γεύση. Αν και κάποια από αυτά τα γλυκαντικά περιέχουν θερμίδες χρησιμοποιούνται σε πολύ μικρές ποσότητες όπως είναι καθορισμένο από τον Αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων ,έτσι ώστε να προσθέτουν λίγες θερμίδες και να ανήκουν στα ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά.

Προσφέροντας την γλυκιά γεύση χωρίς θερμίδες, τα τεχνητά αυτά ολιγοθερμιδικά  γλυκαντικά, φαίνεται ότι θα μπορούσαν να είναι αποτελεσματικά για την απώλεια βάρους, την καταπολέμηση της παχυσαρκίας, του διαβήτη και τον κίνδυνο για καρδιακές παθήσεις.[American Heart Association(AHA) & American Diabetes Association-(ADA)]. Έχει ενδιαφέρον να αναφερθεί ο τρόπος, με τον οποίο ο εγκέφαλος και το ανθρώπινο σώμα ανταποκρίνεται σε αυτά τα γλυκαντικά. Η υπερδιέγερση των υποδοχέων σακχάρου από τη συχνή κατανάλωση αυτών των γλυκαντικών μπορεί να περιορίσει την ικανότητα για πιο περίπλοκες γεύσεις. Αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι που καταναλώνουν συχνά τεχνητά γλυκαντικά μπορεί να αρχίσουν να βρίσκουν λιγότερο ελκυστικά τα φρούτα, τα λαχανικά και άλλες τροφές με φυσικά σάκχαρα, με αποτέλεσμα σταδιακά να αρχίζουν να προτιμούν γλυκά τρόφιμα,  και το βάρος να αυξάνεται. Μελέτες έχουν δείξει ότι άνθρωποι που καταναλώνουν τροφές και ποτά καθημερινά που περιέχουν τεχνητά γλυκαντικά τείνουν να γίνουν παχύσαρκοι ή υπέρβαροι σε σχέση με αυτούς που δεν κάνουν συχνή κατανάλωση.

Σε πείραμα που έγινε σε αρουραίους οι οποίοι εκτέθηκαν σε κοκαΐνη και σακχαρίνη, οι περισσότεροι επέλεξαν την σακχαρίνη. Αυτό δείχνει ότι τα τεχνητά γλυκαντικά μπορεί να γίνουν εθιστικά. Βέβαια στο ερώτημα το αν είναι ασφαλή ή όχι η FDA μέχρι ώρας αποκλείει τον κίνδυνο καρκίνου, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν είναι αυξημένοι άλλοι κίνδυνοι, όπως διαβήτης τύπου 2, καθώς και μεταβολικό σύνδρομο. Άγνωστο παραμένει ακόμα το ερώτημα τι επίδραση μπορούν να έχουν αυτές οι χημικές ουσίες στον οργανισμό μας όταν τις χρησιμοποιούμε καθημερινά, σε μεγάλο βαθμό, για πολλά χρόνια, αντικαθιστώντας τες με φυσικές ουσίες που περιλαμβάνονται στα υγιή τρόφιμα.

Συνοψίζοντας..

Οι τροφές που περιλαμβάνουν σουκρόζη δεν χρειάζεται να αποκλειστούν τελείως από τους διαβητικούς, αφού δεν αυξάνει την  γλυκαιμία περισσότερο από όσο την αυξάνει  μια ισοθερμιδική ποσότητα αμύλου. Αν βέβαια η σουκρόζη εμπεριέχεται σε ένα γεύμα θα πρέπει να αντικαταστήσει άλλες πηγές υδατάνθρακα, ή εάν προστίθεται, να καλυφθεί από κάποιο φάρμακο για μείωση της γλυκόζης. Επίσης, τα πρόσθετα γλυκαντικά  θεωρούνται ασφαλή για την υγεία μας από τις επιστημονικές αρχές όπως η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων( EFSA), τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ(FDA), κ.λπ. , εφόσον προσδιορίζεται η ημερήσια πρόσληψη, και γίνονται συχνές επαναξιολογήσεις για την ασφάλεια όλων αυτών των γλυκαντικών ουσιών ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Ας μην ξεχνάμε ότι υπάρχουν τροφές, όπως τα ώριμα φρούτα και κάποια από τα λαχανικά που περιέχουν φυσικά σάκχαρα, τα οποία είναι γευστικά και απόλυτα θρεπτικά, καθώς περιέχουν μεγάλες ποσότητες σε φυτικές ίνες και χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη.

#Γλυκαντικές ύλες, ωφέλιμες ή επικίνδυνες για την υγεία μου 

Πηγές :
Βorzelleca JF et al, Sucralose safety assessment. Food Chem Toxicol 2000;38 (Suppl 2):S1-S129

Md Shahidul Islam and Ei Sakaguchi ,Sorbitol-based osmotic diarrhea: Possible causes and mechanism of prevention investigated in rats, 2006 [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4088045/]

Duyff RL. Sugars, starches, and fiber. In: Academy of Nutrition and Dietetics Complete Food and Nutrition Guide. 5th ed. New York, N.Y.: Houghton Mifflin Harcourt; 2017.

2015-2020 Dietary Guidelines for Americans. U.S. Department of Health and Human Services and U.S. Department of Agriculture. https://health.gov/dietaryguidelines/2015/guidelines. Accessed July 10, 2018

Bantle JP et al, Metabolic effects of dietary fructose in diabetic subjects. Diabetes Care 1992;15:1468-76.

Shwide-Slavin, C., Swift, C., & Ross, T. (2012). Nonnutritive sweeteners: where are we today?. Diabetes Spectrum, 25(2), 104-110.

Bellisle F, Drewnowski A. Intense sweeteners, energy intake and the control of body weight. European journal of clinical nutrition. 2007 Jun;61(6):691.

Borges MC, Louzada ML, de Sá TH, Laverty AA, Parra DC, Garzillo JM, Monteiro CA, Millett C. Artificially sweetened beverages and the response to the global obesity crisis. PLoS medicine. 2017 Jan 3;14(1):e1002195.

Frank GK, Oberndorfer TA, Simmons AN, Paulus MP, Fudge JL, Yang TT, Kaye WH. Sucrose activates human taste pathways differently from artificial sweetener. Neuroimage. 2008 Feb 15;39(4):1559-69.

Weihrauch MR, Diehl V. Artificial sweeteners—do they bear a carcinogenic risk?. Annals of Oncology. 2004 Oct 1;15(10):1460-5.

Gardner C, Wylie-Rosett J, Gidding SS, Steffen LM, Johnson RK, Reader D, Lichtenstein AH. Nonnutritive sweeteners: current use and health perspectives: a scientific statement from the American Heart Association and the American Diabetes Association. Circulation. 2012 Jul 24;126(4):509-19.

Fagherazzi G, Vilier A, Saes Sartorelli D, Lajous M, Balkau B, Clavel-Chapelon F. Consumption of artificially and sugar-sweetened beverages and incident type 2 diabetes in the Etude Epidémiologique auprès des femmes de la Mutuelle Générale de l’Education Nationale–European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition cohort–. The American journal of clinical nutrition. 2013 Jan 30;97(3):517-23.

https://www.aade.gr/sites/default/files/2020-03/63-iss1.pdf