Οι σχεδόν ταυτόσημοι όροι ‘διατροφική συμπεριφορά’ και διατροφικές συνήθειες είναι αρκετά πολύπλοκοι. Στη διατροφική συμπεριφορά και συνήθειες του κάθε ατόμου περιλαμβάνονται τα εξής:
Οι επιλογές που υπάρχουν στην αγορά των τροφίμων. Παράδειγμα, κάποιος αγοράζει άπαχο γάλα, αντί αυτού το οποίο περιέχει τα από τη φύση υπάρχοντα λιπαρά.
Οι μέθοδοι/τρόποι παρασκευής των φαγητών, όπως το μαγείρεμα. Παράδειγμα, τηγάνισμα ενός αυγού με μαργαρίνη ή σπορέλαιο.
Οι μέθοδοι/τρόποι συντήρησης των τροφών. Παράδειγμα, διατήρηση του νωπού κρέατος στο ψυγείο ή η αγορά κατεψυγμένου.
Η κατανάλωση των τροφών αυτή καθ’ εαυτή, σε καθημερινή βάση, δηλαδή το καθημερινό διαιτολόγιο και η συμφωνία του με τη διατροφική πυραμίδα.
Κατά καιρούς έχουν γίνει διάφορες προσπάθειες να αλλάξει κάποια συγκεκριμένη διατροφική συμπεριφορά , με σκοπό να διασφαλιστεί η υγεία του καταναλωτή. Αυτές οι διατροφικές παρεμβάσεις έχουν ως αποδέκτες διάφορες ομάδες και κατηγορίες καταναλωτών όπως είναι άτομα τα οποία πάσχουν από συγκεκριμένες ασθένειες (καρδιοπαθείς), ομάδες υψηλού κινδύνου(όπως άτομα που καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες οινοπνεύματος), καθώς και υγιή άτομα ή ενδιάμεσους φορείς ή επαγγελματίες( εστιατόρια, μάγειρες,κτλ)
Διαιτητικές οδηγίες στη διατροφική συμπεριφορά
Η πολυπλοκότητα της διατροφικής συμπεριφοράς των καταναλωτών γίνεται αντιληπτή , εάν κανείς αξιολογήσει τις διατροφικές παρεμβάσεις ή διαιτητικές οδηγίες , οι οποίες προτείνονται από τους ειδικούς υγείας για την αντιμετώπιση των παθολογικών ή μεταβολικών προβλημάτων/ασθενειών, όπως:
Μείωση των αλάτων νατρίου για τους νεφροπαθείς και υπερτασικούς.
Παρασκευή περισσότερων υγιεινών φαγητών και συναφών προϊόντων από εστιατόρια, προκειμένου να μην καταπονούνται –κατά το δυνατόν- τα νεφρά.
Μείωση των θερμίδων , προκειμένου να θεραπευθούν και να βοηθηθούν οι συνεχώς αυξανόμενοι υπέρβαροι και παχύσαρκοι. Το μεταβολικό αυτό πρόβλημα, συνδέεται μεν άμεσα με την παθολογική κατάσταση της παχυσαρκίας, εξαρτάται όμως και με το γενικότερο θέμα του μεταβολικού συνδρόμου.
Μείωση των λιπαρών υλών, προκειμένου να διευκολυνθεί η επιζητούμενη μείωση των θερμίδων, αλλά και να προληφθούν καρδιαγγειακά προβλήματα.
Αύξηση της ποιότητας (λιγότερο επεξεργασμένα) και της ποσότητας των υδατανθράκων, προκειμένου να λειτουργήσει ορθότερα ο οργανισμός(αντιμετώπιση δυσκοιλιότητας, ουρικής αρθρίτιδας, αύξηση επιδόσεων σε ανταγωνιστικά αθλήματα)
Βελτίωση των γνώσεων και συνεχής κατάρτιση για τη συντήρηση των τροφίμων , προκειμένου να προληφθούν τροφικές λοιμώξεις και δηλητηριάσεις(ψύξη, κατάψυξη, θερμική επεξεργασία, αποθηκευτικοί χώροι).
Περιορισμός κατανάλωσης οινοπνεύματος.
Παράγοντες της διατροφικής συμπεριφοράς
Η διαιτητική συμπεριφορά όπως γενικότερα η συμπεριφορά κάθε ατόμου μέσα σε ένα κοινωνικό σύνολο, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες του άμεσου κα ευρύτερου περιβάλλοντος. Στην περίπτωση της διατροφής, εξαρτάται από :
Τη διαθεσιμότητα και την προσφορά συγκεκριμένων τροφίμων
Την πολιτική που ακολουθεί η κυβέρνηση για τα προιόντα και τους καταναλωτές (νομοθεσία, διατροφική πολιτική, υπηρεσίες ελέγχου τροφίμων, εκπαίδευση)
Το κοινωνικό περιβάλλον
Την οικονομική κατάσταση
Τις διαφημίσεις
Τη γεωγραφική περιοχή της μόνιμης κατοικίας, την οικογενειακή κατάσταση
Τον τρόπο ζωής , την ευαισθησία και την κατάρτιση του κάθε ατόμου.
Όλοι αυτοί και ενδεχομένως και άλλοι πολλοί είναι οι παράγοντες οι οποίοι επηρεάζουν τις επιλογές των καταναλωτών, τον τρόπο παρασκευής των φαγητών, τον τρόπο συντήρησης τους, άλλοι σε μακρο-(συστηματικό) και άλλοι σε μίκρο-(ατομικό) επίπεδο.
Ποια είναι η κατάλληλη διατροφική συμπεριφορά για την υγεία μου;
Η σημαντικότερη τοποθέτηση της επιστημονικής κοινότητας που παρατάθηκε σχετικά με τις ακολουθούμενες διατροφικές συνήθειες τα τελευταία χρόνια, είναι αυτή της διατροφικής πυραμίδας. Η διατροφική πυραμίδα την οποία είχε προτείνει το USDA (Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ) το 1992 και σχεδόν ταυτόχρονα έγινε αποδεκτή από όλο τον κόσμο, συνιστούσε να αποφεύγονται τα λίπη και η κατανάλωση σύνθετων υδατανθράκων(ψωμί, δημητριακά, ρύζι, ζυμαρικά).
Στόχος αυτής της παραίνεσης ήταν να μειωθεί η κατανάλωση κορεσμένων λιπαρών τα οποία αυξάνουν τα επίπεδα χοληστερίνης στον οργανισμό και κατ’ επέκταση τον κίνδυνο για θρομβώσεις των αγγείων του εγκεφάλου και καρδιάς. Δέκα χρόνια όμως αργότερα οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η αυξημένη κατανάλωση υδατανθράκων μπορεί να προκαλέσει διαταραχές στα επίπεδα της γλυκόζης και της ινσουλίνης στον ανθρώπινο οργανισμό. Προτείνεται έτσι τώρα η αντικατάσταση αυτών των υδατανθράκων από από ‘υγιεινά’ λίπη όπως μονοακόρεστα, πολυακόρεστα, ω3, ω6, τα οποία μειώνουν τον κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων και απομακρύνουν την κακή χοληστερόλη(λιποπρωτείνες LDL) από τον οργανισμό.
Οι νέες διατροφικές οδηγίες που αποτυπώνονται στη σύγχρονη Διατροφική Πυραμίδα, ενθαρρύνουν την κατανάλωση υγιεινών λιπών, τροφών ολικής άλεσης, φυτικών πρωτεϊνών (ξηρών καρπών και οσπρίων) μαζί με τη διαχρονικά αποδεκτά υψηλή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών. Ξεχωρίζουν και καθοδηγούν τις προτιμήσεις για ζωικές πρωτεΐνες προς αυτές που προέρχονται από ψάρια, πουλερικά και αυγά, έναντι αυτών των κόκκινων κρεάτων. Συνιστούν τέλος δραστικό περιορισμό του βουτύρου – ως λιπαρής ύλης-, αλλά και του άσπρου ψωμιού, άσπρου ρυζιού, ζυμαρικών και βέβαια γλυκισμάτων, τα οποία μπορούν να καταναλώνονται αλλά σπάνια.
Και πάλι βέβαια η προτεινόμενη νέα διατροφική πυραμίδα δεν θεωρείται ‘πανάκεια’ και χρειάζεται προσαρμογή στις ιδιαιτερότητες που είναι συνυφασμένες με τη ζωή και το περιβάλλον του κάθε ατόμου. Έτσι, στις περισσότερες οδηγίες και προτάσεις επίσημων επιστημονικών εταιριών για την πρόσληψη των αναγκαίων διατροφικών συστατικών η Συνιστώμενη Ημερήσια Πρόσληψη ( R.D.A ή Σ.Η.Π) παρουσιάζεται ως μέσος όρος για όλους τους ενήλικες και μερικές φορές γίνεται διάκριση για άντρες ή γυναίκες. Παράλληλα τα σύγχρονα διατροφικά σχήματα προτείνουν κατανομές λιπιδίων 30% (των θερμίδων), πρωτεϊνών 12-15%, σύνθετων υδατανθράκων 45-48% και απλών υδατανθράκων 10%.
Πηγές:
Pearce M.L and Dayton S. // lancert , 1971.464
Obrinc A // Acta Obset.gynecol.Scand. , 1981.191
Larsson B.K , Eriksson A.T and Cervenka PAH in crude and Deodorize vegetable oils // J. Am oil chem.. Soc., 1987
Κωνσταντίνος Σ. Σφλώμος. Στοιχεία Διατροφής του ανθρώπου. Μάιος 2011. Β’ Έκδοση
